XIN CHÀO VÀ CẢM ƠN CÁC BẠN ĐÃ ĐẾN VỚI BLOGSPOT.COM CỦA LUU VAN CHUONG

Thứ Tư, 6 tháng 8, 2025

Cà cuống – cuồng cá.

Từ sát thủ ao hồ bay thẳng vào sách đỏ.





Ở nhiều làng quê Việt Nam xưa, khi trời vào vụ gặt, nước mương ao trong vắt và bèo tây nở hoa tím, người ta vẫn thường thấy bóng một loài côn trùng to lớn lướt nhanh dưới mặt nước. Đó là cà cuống, gã khổng lồ của thế giới côn trùng thủy sinh, vừa dữ dằn, vừa tinh tế, vừa là ký ức hương vị mà một khi đã trải qua, bạn sẽ không bao giờ quên.

Cà cuống, tên khoa học Lethocerus indicus, thuộc họ Chân bơi (Belostomatidae), bộ Cánh nửa (Hemiptera). Đây là một trong những loài côn trùng nước lớn nhất thế giới, với chiều dài trung bình 7–8 cm, cá thể lớn có thể đạt 12 cm. Cấu tạo của chúng như một vũ khí hoàn hảo cho đời sống săn mồi: thân dẹt màu nâu đất để ẩn dưới bùn, đầu nhọn như mũi lao, cặp chân trước khỏe như kìm sắt để kẹp chặt con mồi, và đôi chân sau dạng mái chèo giúp bơi lượn linh hoạt qua những bụi rong, lá sen.
Thức ăn của cà cuống là cá con, tôm tép, nòng nọc, đôi khi cả rắn non. Khi phát hiện mục tiêu, chúng lao tới chớp nhoáng, ghì chặt bằng càng trước rồi dùng vòi chích tiêm enzym tiêu hóa. Chất này làm tan mô thịt thành dạng lỏng, để cà cuống hút lấy một cách triệt để gọn gàng như uống một gáo nước mưa giữa trưa hè, chỉ khác là mùi tanh của con mồi vẫn còn đọng lại. Hút sùn sụt như bà dì xin cháu hút 1 miếng trà sữa vậy.
Là loài thủy sinh, cà cuống vẫn phải hít thở không khí. Thiên nhiên đã ban cho chúng một ống thở ở cuối bụng, chỉ cần vươn lên sát mặt nước là có thể hít oxy mà không lộ thân. Giữa bóng bèo dập dềnh và tiếng cá quẫy, cà cuống đứng yên như một kẻ phục kích, chỉ chờ con mồi đi qua. Và phập…
Với góc nhìn của 1 nhà ẩm thực đường phố, thì thứ khiến cà cuống trở thành huyền thoại không nằm ở tốc độ hay kỹ năng săn mồi, mà ở tuyến thơm của con đực. Tuyến này tiết ra một loại tinh dầu chứa (E)-2-hexenyl acetate và (E)-2-hexenyl, hợp chất bay hơi có mùi cay ấm, pha giữa lá dứa, quế và sả. Trong thế giới của chúng, đây là pheromone quyến rũ bạn tình; với con người, đó là một gia vị độc nhất vô nhị. Chỉ một tăm chấm nhẹ tinh dầu này khuấy trong bát nước mắm, mùi thơm đã lan khắp gian bếp, quyện với hơi nóng từ đĩa bánh cuốn nóng buổi sáng, hòa vào làn sương mỏng và tiếng rao “ bánh cuốn lóng đây…” ở đầu ngõ. Nhưng giờ nó đã thành thứ đắt đỏ rồi.
Ngày xưa, ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, trẻ con vẫn theo người lớn ra ao bắt cà cuống. Những buổi chiều hè, bọn trẻ ngồi bên bờ mương, chân vẫy nước, mắt dõi theo bóng cà cuống lướt qua dưới đám bèo. Người lớn bắt được con đực thì nâng niu như của quý, bởi chỉ nó mới có tuyến thơm. Một giọt tinh dầu đủ làm bát nước chấm trở nên đặc biệt, mùi hương ấy gợi nhớ cả tuổi thơ, cả mùi đất, mùi nước và cái vị cay nồng rất riêng.
Cà cuống đực còn là một ông bố tận tụy. Sau khi giao phối, cà cuống cái đẻ trứng lên cây thủy sinh hoặc vật nổi, còn con đực ở lại canh giữ, tưới ẩm khi trời nắng, quẫy nước để tăng oxy cho trứng. Trong cái nóng oi ả của trưa hè, giữa tiếng ve râm ran, hình ảnh ông bố cà cuống miệt mài chăm con là một phần lặng lẽ nhưng đẹp đẽ của đời sống dưới nước.
Câu tục ngữ “Cà cuống đến chết đít vẫn còn cay” bắt nguồn từ chính đặc điểm sinh học này. Ngay cả khi chết, tuyến thơm của cà cuống vẫn giữ nguyên mùi trong thời gian dài, kể cả khi bị phơi khô. Các hợp chất trong tinh dầu bền vững, khó phân hủy. Người xưa mượn điều này để nói về những kẻ kiên định, hoặc cố chấp đến mức… xuống mồ vẫn giữ nguyên ý chí.
Nhưng hình ảnh cà cuống đã thưa dần. Sự ô nhiễm nguồn nước, hóa chất nông nghiệp và việc khai thác quá mức đã khiến loài này biến mất khỏi nhiều vùng quê. Năm 2007, cà cuống được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam. Ngày nay, muốn có tinh dầu thật phải tìm đến những trại nuôi chuyên biệt, với giá mỗi con đực hàng trăm nghìn đồng. Phần lớn sản phẩm trên thị trường chỉ là hương tổng hợp, mùi gần giống nhưng thiếu độ sâu, thiếu cái hồn của hương vị thật.
Sự biến mất của cà cuống không chỉ là mất đi một loài côn trùng. Đó là sự đứt gãy của một mắt xích trong hệ sinh thái nước ngọt, là tín hiệu báo động về sự suy giảm đa dạng sinh học, và cũng là mất mát của một lát cắt ký ức. Cái mùi cay ấm từng len vào tường đĩa bánh cuốn sáng, từng quấn trong hơi nước bát bánh cuốn, giờ chỉ còn trong trí nhớ của những người đã từng sống giữa làng quê thanh bình.
Giữ lại cà cuống là giữ lại một giọt hương đã theo người Việt qua nhiều thế hệ, giọt hương mang hồn của đồng nước, của tuổi thơ, và của một nền sinh thái lặng lẽ nhưng vô giá.
Bạn đã thấy cà cuống ngoài đời chưa?
Nguồn:Tôi là Rác- I am Rubbish
Ps: Sống già nửa đời người nhưng lại chưa từng thấy và chưa từng được biết đến hương vị đặc biệt của con cà cuống, thật đáng tiếc nhỉ!
Sưu Tầm

Thứ Ba, 5 tháng 8, 2025

12 bài thơ Thuận Nghịch Độc liên quan mùa Thu

1.- CHIỀU NẮNG VÀNG THU

 

Đọc Xuôi :

Thu vàng nắng đượm thắm ngàn hoa,

Khói tỏa chiều mây liễu thướt tha.

Lờ lững sóng trôi thuyền nhẹ lướt,

Mãi mê chim hót tiếng vui hòa.

Thơ tình gởi mộng hồn non nước,

Nhạc cảm hoài mơ dáng ngọc ngà.

Lưu luyến khách nhìn say cảnh đẹp,

Thu vàng nắng đượm thắm ngàn hoa.

 

Đọc Ngược :

Hoa ngàn thắm đượm nắng vàng thu,

Đẹp cảnh say nhìn khách luyến lưu.

Ngà ngọc dáng mơ hoài cảm nhạc,

Nước non hồn mộng gởi tình thơ.

Hòa vui tiếng hót chim mê mãi,

Lướt nhẹ thuyền trôi sóng lững lờ.

Tha thướt liễu mây chiều tỏa khói,

Hoa ngàn thắm đượm nắng vàng thu.

        Nhật Hồng Nguyễn-Thanh-Vân

 

2.- THU MẾN THƯƠNG

 

Đọc Xuôi :                                               

Thương mến Thu chiều nhớ thiết tha,    

Luyến lưu diều sáo tiếng êm hòa.                   

Vương tình ý đẹp lòng chan chứa ,             

Trổi nhạc đàn vui điệu hát ca.            

Hương đượm tóc thơm mùi quyện gió,       

Bút đề thơ thắm mộng chờ hoa.         

Dương tà nắng dịu mây lờ lững,           

Sương đọng cỏ hồ liễu thướt tha.          

 

Đọc Ngược :

Tha thướt liễu hồ cỏ đọng sương,

Lững lờ mây dịu nắng tà dương.

Hoa chờ mộng thắm thơ đề bút,

Gió quyện mùi thơm tóc đượm hương.

Ca hát điệu vui đàn nhạc trổi,

Chứa chan lòng đẹp ý tình vương.

Hòa êm tiếng sáo diều lưu luyến,

Tha thiết nhớ chiều Thu mến thương.

        Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

3.- NẮNG SANG THU

 

Đọc Xuôi :

Thu sang nắng nhẹ tỏa ngàn cây,

Gợi bóng hình ai hiện thoáng mây.

Mù mịt lối xưa đường lấp ngõ,

Vắng xa tình cũ cảnh tìm mai.

Tu bầu rượu chuốc mềm môi nhớ,

Cảm bút thơ đề êm giấc say.

Ru khẽ tiếng lòng hoa mộng nở,

Thu sang nắng nhẹ tỏa ngàn cây.

 

Đọc Ngược :

Cây ngàn tỏa nhẹ nắng sang thu,

Nở mộng hoa lòng tiếng khẽ ru.

Say giấc êm đề thơ bút cảm,

Nhớ môi mềm chuốc rượu bầu tu

Mai tìm cảnh cũ tình xa vắng,

Ngõ lấp đường xưa lối mịt mù.

Mây thoáng hiện ai hình bóng gợi,

Cây ngàn tỏa nhẹ nắng sang thu.

       Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

4.- ĐÊM ẤM TRỜI THU

 

Đọc Xuôi :

Đêm ấm trời thu vọng tiếng đàn,

Cảm hoài tâm nhạc điệu hòa chan.

Hèn sang gác bỏ thôi phiền lụy,

Phước diệu mong cầu sống lạc an.

Thêm đấy nỗi thương lòng liễu cách,

Nhớ chi tình quyện bóng trăng tàn.

Thềm hoa mộng tưởng hồn se sắt,

Đêm ấm trời thu vọng tiếng đàn.

 

Đọc Ngược :

Đàn tiếng vọng thu trời ấm đêm,

Sắt se hồn tưởng mộng hoa thềm.

Tàn trăng bóng quyện tình chi nhớ,

Cách liễu lòng thương nỗi đấy thêm.

An lạc sống cầu mong diệu phước,

Lụy phiền thôi bỏ gác sang hèn.

Chan hòa điệu nhạc tâm hoài cảm,

Đàn tiếng vọng thu trời ấm đêm.

      Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

 

5.- THU NHỚ CẢNH NHÀN DU

 

Đọc Xuôi :

Thu vàng sắc đượm lá ngàn phong,

Mát tỏa mầu tươi nắng ửng hồng.

Du khách giọng cười vui trước ngõ,

Cúc hoa mùi thoảng nhẹ ngoài song

Nhu hòa tiếng sáo đàn chan chứa,

Ấm dịu lời thơ nhạc nhớ mong,

Lưu luyến chút tình e ấp mộng,

U nhàn cảnh sống ước mơ lòng.

 

Đọc Ngược :

Lòng mơ ước sống cảnh nhàn u,

Mộng ấp e tình chút luyến lưu.

Mong nhớ nhạc thơ lời dịu ấm,

Chứa chan đàn sáo tiếng hòa nhu.

Song ngoài nhẹ thoảng mùi hoa cúc,

Ngõ trước vui cười giọng khách du.

Hồng ửng nắng tươi mầu tỏa mát,

Phong ngàn gió đượm thắm vàng thu.

       Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

6.- MƯA LẠNH ĐƯỜNG THU

Đọc Xuôi :

Trơ buồn rụng lá mốc cành meo,

Dốc đá  đường thu cỏ héo queo.

Xơ xác tiếng sầu kêu nhạn lạc,

Hững hờ mưa lạnh thấm lòng teo.

Thơ hờn tủi liễu thân chìm khuất,

Mộng tiếc thương đời gió thổi veo.

Mơ ước mãi lời luôn nguyện khấn,

Chờ mong những cảnh khổ qua vèo.

 

Đọc Ngược :

Vèo qua khổ cảnh những mong chờ,

Khấn nguyện luôn lời mãi uớc mơ.

Veo thổi gió đời thương tiếc mộng,

Khuất chìm thân liễu tủi hờn thơ.

Teo lòng thấm lạnh mưa hờ hững,

Lạc nhạn kêu sầu tiếng xác xơ.

Queo héo cỏ thu đường đá dốc,

Meo cành mốc lá rụng buồn trơ.

      Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

7.- CHIỀU NẮNG ĐẸP THU

 

Đọc Xuôi :

Thu đẹp nắng chiều gió thổi veo,

Gảy rơi cành rụng lá bay vèo.

Như ru điệu hát lời êm thấm

Để nhớ câu thề trăng lửng treo.

Lưu luyến nỗi xưa niềm cảm xúc,

Đổi thay đời mới đất mừng reo.

Thơ đề cảnh tả mầu tranh tựa…

Ngơ ngẩn nai vàng cỏ dốc leo.

 

Đọc Ngược :

Leo dốc cỏ vàng nai ngẩn ngơ…

Tựa tranh mầu tả cảnh đề thơ.

Reo mừng đất mới đời thay đổi,

Xúc cảm niềm xưa nỗi luyến lưu.

Treo lửng trăng thề câu nhớ để…

Thấm êm lời hát điệu ru như…

Vèo bay lá rụng cành rơi gảy,

Veo thổi gió chiều nắng đẹp thu.

       Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

8.- THƯƠNG NHỚ THU VÀNG

 (tức “Vô Đề 2” trong 10 bài thơ Vô Đề)

 

Đọc Xuôi :                                                  

Thương nhớ Thu vàng áo thướt tha,

Xuyến xao hồn đượm ý chan hòa  

Hương thơm nhụy cúc mùi tơ gấm,        

Phấn đẹp mầu son dáng ngọc ngà.          

Sương ngậm trăng lồng mây dịu bóng,

Mộng chờ thơ gởi nụ hồng hoa.

Vương tình khúc hát lòng say đắm,           

Thương nhớ Thu vàng áo thướt tha.    

 

Đọc Ngược :

Tha thướt áo vàng Thu nhớ thương,

Đắm say lòng hát khúc tình vương.

Hoa hồng nụ gởi thơ chờ mộng,

Bóng dịu mây lồng trăng ngậm sương.

Ngà ngọc dáng son mầu đẹp phấn,

Gấm tơ mùi cúc nhụy thơm hương.

Hòa chan ý đượm hồn xao xuyến,

Tha thướt áo vàng Thu nhớ thương.

      Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

9.- THU HƯ ẢO

 

Đọc Xuôi :                                              

Chiều gió lạnh mờ nhạt nắng thu,         

Lá rơi cành nhẹ thấm sương mù.       

Hiu hiu cảnh mộng tình sâu lắng,         

Dịu dịu cung đàn tiếng khẽ ru.               

Yêu đó bởi sầu thương lệ máu,           

Nhớ chi còn khổ hận lao tù.                  

Xiêu hình bóng rũ tàn năm tháng…       

Rêu mốc phủ trần cuộc ảo hư.            

 

Đọc Ngược :

Hư ảo cuộc trần phủ mốc rêu…

Tháng năm tàn rũ bóng hình xiêu !

Tù lao hận khổ còn chi nhớ,

Máu lệ thương sầu bởi đó yêu.

Ru nhẹ tiếng đàn cung dịu dịu,

Lắng sâu tình mộng cảnh hiu hiu.

Mù sương thấm nhẹ cành rơi lá,

Thu nắng nhạt mờ lạnh gió chiều.

      Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

10.- AI KHÓC THU !

 

Đọc xuôi :

Chiều vắng lạnh sầu ai khóc thu !                            

Bến không thuyền lạc nẻo xa mù.             

Hiu hiu nắng nhẹ sương mờ tỏa,                  

Phất phất mưa buồn gió khẽ ru.                      

Yêu hận tủi lòng thương mất nước,   

Nhớ hờn xưa cảnh đớn đau tù !          

Xiêu mồ mả khổ thân chìm nổi,

Rêu mốc phủ nhà cửa nát hư !

 

Đọc Ngược :

Hư nát cửa nhà phủ mốc rêu,

Nổi chìm thân khổ mả mồ xiêu !

Tù đau đớn cảnh xưa hờn nhớ,

Nước mất thương lòng tủi hận yêu !

Ru khẽ gió buồn mưa phất phất,

Tỏa mờ sương nhẹ nắng hiu hiu.

Mù xa nẻo lạc thuyền không bến,

Thu khóc ai sầu lạnh vắng chiều !

        Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân

 

11.- THU TÀN RŨ LIỄU

 (Hay Lệ Cát Đằng)

 

1.- Đọc Xuôi :

Trăng buồn khóc liễu rũ tàn thu,

Giá lạnh trời sương gió mịt mù.

Cằn cỗi sắc hương mùi nhạt tẻ,

Võ vàng son phấn nét mờ lu.

Băng thanh lỡ phận vùi hoa gấm,

Ngọc khiết thương đời thẹn tóc tơ.

Đằng cát lệ rơi tình rẽ lối,

Giăng sầu chuốc hận tủi hờn thơ.

 

2.- Đọc Ngược :

Thơ hờn tủi hận chuốc sầu giăng,

Lối rẽ tình rơi lệ cát đằng.

Tơ tóc thẹn đời thương khiết ngọc,

Gấm hoa vùi phận lỡ thanh băng.

Lu mờ nét phấn son vàng võ,

Tẻ nhạt mùi hương sắc cỗi cằn.

Mù mịt gió sương trời lạnh giá,

Thu tàn rũ liễu khóc buồn trăng.

      Nhật Hồng Nguỹen Thanh Vân

 

12.- THU CHIỀU

 

1.- Đọc Xuôi :

Thu chiều nắng quyện bóng tà dương,

Sóng lặng sông đầy gió thoảng hương.

Du khách đắm say hồn mộng gởi,

Bích lầu mơ cảm,ý tình vương.

Thơ đề bút vẽ mầu lưu luyến,

Nhạc trổi đàn ngân điệu mến thương.

Chờ đợi khúc ngâm lời ngọc chuốc,

Tơ lòng đẹp thắm sắc đài chương !

 

2.- Đọc Ngược :

Chương đài sắc thắm đẹp lòng tơ,

Chuốc ngọc lời ngâm khúc đợi chờ.

Thương mến điệu ngân đàn trổi nhạc,

Luyến lưu mầu vẽ bút đề thơ.

Vương tình ý cảm mơ lầu bích,

Gởi mộng hồn say đắm khách du.

Hương thoảng gió đầy sông lặng sóng,

Dương tà bóng quyện nắng chiều thu !

 

        Nhật Hồng Nguyễn Thanh Vân