Trần Quang Dũng
Sưu tầm và biên tập
Vài năm gần đây, có lúc tôi nằm mơ
thấy … bếp nhà mình. Cái thời xa lắm rồi, năm mươi năm, hoặc nhiều hơn một
chút.
Cái bếp trong giấc mơ và cái bếp
thật, bây giờ nhớ lại chẳng còn phân biệt nữa. Kí ức là sự trộn lẫn giữa những
chi tiết sống thực và những điều tưởng tượng ...
Bếp nhà tôi ngày xưa cũng như mọi
cái bếp của người Việt thời ấy. Đó là nơi bộc lộ một cách chân thật nhất, tình
cảm của người trong nhà.
Ở phòng khách, hoặc nhà trên (thường
là nhà thờ), phải khách sáo, phải kiềm chế để giữ chữ lễ, giữ khoảng cách. Dưới
bếp thì không, cứ ồn ào cả lên : quát tháo, sai phái, mắng chửi thoải mái, đấy
là những ngày vui vẻ. Còn những ngày buồn, thì chốn "xó bếp" quạnh
hiu.
Nhà bếp thường thấp, chật hẹp, và
muốn giữ cho kín gió, người ta hay để lỗ thông hơi (nếu có cửa sổ thì nó rất
nhỏ), nên có nhiều bóng tối, nhiều sự kín đáo, chỗ dựa cho những riêng tư.
Tôi bắt gặp thầy tôi ngồi một mình
trong bếp, nhìn mãi vào ngọn lửa, trong một buổi tối mùa đông khó khăn nhất của
đời ông.
Có lần tôi thấy chị tôi chạy xuống
bếp khóc tức tưởi, vì một oan ức nào đó.
Cái xó bếp yên tĩnh an ủi con người
ta chăng ?
Đối với người Việt, bếp còn là nơi
dung dưỡng những tình cảm gia đình truyền thống.
Những ngày giỗ, ngày Tết, anh chị em
xa nhau lâu ngày, con cái về thăm bố mẹ.
Chuyện công việc, chuyện học hành,
chuyện nhà cửa, chuyện làng xóm, chuyện phố phường và cả chuyện yêu đương nữa
cứ gọi là nở như ngô rang ở ngay trong bếp.
Mắng yêu, chửi yêu, hờn dỗi, trêu
chọc, ...
Thành ngữ "Vui như Tết"
chắc phải đẻ ra từ trong bếp.
Bếp là thế, là nơi chốn ấm cúng của
đời người, là mối nối bền chặt của sợi dây gia đình, là chỗ chứa đựng niềm hạnh
phúc và cả nỗi thống khổ. Bếp nhà quan, bếp nhà giàu, và có cả bếp chị Dậu, chỉ
biết mỗi một việc là luộc nồi khoai mót, và nhận những giọt nước mắt tủi sầu.
Bếp bao cấp thanh bạch của miền Bắc
XHCN, thu xếp khéo léo dưới gầm cầu thang, ngoài hành lang, góc ban công của
khu nhà tập thể, ..., ám mùi mắm muối, mùi đồ ăn quá lửa, mùi ẩm mốc lẫn mùi
khói dầu, khói than tổ ong, ...
Thế kỉ XXI, người Việt đã chia tay
với bao cấp. Cuộc chia tay ấy diễn ra ngay trong bếp.
Chào nhé, những cầu ao thơ mộng nằm
dưới bóng mát cây sung già trăm tuổi, những bể nước, chum vại với gáo dừa, vỏ
lon sữa bò và những xô chậu lỉnh kỉnh !
Chào nhé, góc sân gạch ẩm ướt rêu
phong lúp xúp tàu lá khoai ráy lốm đốm nắng hè bên chiếc rô-bi-nê bằng đồng,
hơn năm mươi tuổi lúc nào nước cũng nhỏ giọt tong tong !
Bây giờ là bồn rửa chén xịn hai ngăn
đặt trên tủ phủ đá granít đen Italia, là vòi nước i-nox bóng loáng. Là bếp
gass, bếp điện, ... đẹp long lanh.
Bếp Tây rộng rãi thoáng đãng ngăn
nắp, sạch sẽ, ... lại không khói, không mùi.
Như thế là hết ư, cái bếp của người
Việt ?
Không ! Vẫn còn đấy.
Với những viên chức lương ba cọc ba
đồng. Với những người buôn thúng bán bưng ngày kiếm một hai chục bạc. Với những
bà mẹ miền quê. Với ...
Buổi chiều, bạn đứng ở một chỗ nào
đó, trên đê sông Hồng chẳng hạn, nhìn ra xa vẫn thấy làn khói bếp bay lên, trên
những nóc nhà ngói cũ mới ẩn hiện nhấp nhô sau lũy tre làng, ...
(Theo nhạc sĩ Dương Thụ, báo
Tuổi Trẻ ngày 21- 01- 2004)
***
Ảnh sưu tầm. — cùng với Trần Quang
Dũng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét