Dịch
hạch là căn bệnh khủng khiếp nhất trong lịch sử loài người, có thời điểm làm
giảm 2/3 dân số châu Âu và 1/3 dân số Trung Quốc. Chính bác sĩ Yersin là người
đầu tiên tìm ra vi khuẩn này và các nhà khoa học về sau khống chế nó hoàn toàn.
Yersin cũng là một câu chuyện thú vị khi cả cuộc đời trưởng thành của ông, đều
gắn bó với 2 chữ Việt Nam;
Tốt
nghiệp tiến sĩ y khoa với đề tài bệnh Lao, nhưng Yersin và thầy hướng dẫn của
mình là giáo sư Roux nổi danh với phát minh ra vắc xin bạch hầu. Thành tựu của
ông khiến thiên tài Louis Pasteur chú ý và được nhận vào làm ở viện Pasteur
Paris danh giá. Nhưng máu thám hiểm trong người khiến ông nằng nặc xin nghỉ
việc để đi làm thuỷ thủ tàu viễn dương "dù chưa có kinh nghiệm đi biển bao
giờ". Ông nói "đời mà không đi, thì còn gì là đời".
Các lần
đi thám hiểm và quay lại Pháp, ông đều được Louis Pasteur "mời ăn tối và
nghe báo cáo", "thấy thú vị trước các thông tin mới mẻ do Yersin
kể". Pasteur yêu cầu ông hãy làm gì thì làm cho trọn vẹn để "vang
danh thiên hạ, giúp nhân loại". Vâng lời thầy, Yersin xách đồ đạc lên tàu
vượt ngàn hải lý, mặc cho gió bão khôn lường. Hình ảnh học trò khăn gói xuống
thuyền dọc ngang quả đất sau khi học xong là hình ảnh vô cùng đẹp của những
người có LÝ TƯỞNG SỐNG.
Sang
Việt Nam , ông làm bác sĩ
trên tàu giữa Sài Gòn, Manila , Hải Phòng rồi
sau đó định cư ở Nha Trang, sau một lần tàu cập bến và ông phải lòng với cảnh
sắc nơi đây. Đầu thế kỷ 20, ông tham gia hội đồng sáng lập và là hiệu trưởng
đầu tiên của ĐH Y Khoa Đông Dương (nay là Y Hà Nội), xây dựng toàn bộ giáo
trình sơ khởi và nhận thức y đức cho các thế hệ bác sĩ, quy hoạch các bệnh viện
ở các tỉnh thành khắp Việt Nam theo khoảng cách địa lý để "ai bị bệnh cũng
có chỗ gần nhất mà đến trị kịp thời". Nhưng Hà Nội cũng chỉ có thể giữ
chân ông được 2 năm. Ông quay trở lại Nha Trang, thực hiện chuỗi những ngày làm
khoa học và thám hiểm khắp núi rừng Đông Dương. Ông là người đã tìm ra cao
nguyên Lang Biang và quy hoạch Tp Đà Lạt, xây dựng viện Pasteur Đà Lạt và phát
triển mạnh hơn cho viện Pasteur Sài Gòn, Hà Nội. Trại ngựa nuôi lấy huyết thanh
sản xuất vắc xin của ông nằm ở suối Dầu là trại ngựa thuốc lớn nhất châu Á khi
đó. Ông còn cho trồng cây ký ninh để trị bệnh sốt rét. Ông từng mong muốn Diên
Khánh là nơi sản xuất thuốc men cho cả Đông Dương.
Ông cũng
là người thực nghiệm nhiều giống cây cao su, ca cao, cà phê (thậm chí ông cho
thử nghiệm cây điều từ Brazil
và tiêu đen từ Ấn Độ ở nông trại của mình nhưng lúc đó chưa thành công), và bây
giờ chúng ta đã có hàng tỷ đô la xuất khẩu từ các nông sản này. Ông mang nhiều
giống cây ôn đới trồng ở khu vực Đà Lạt vừa khám phá, như cà rốt súp lơ su su
lay-ơn cẩm tú cầu xà lách xông cà chua....(hầu như tất cả các loại rau củ mang
tiếng Pháp). Ông còn nuôi thử cừu, trồng thử nho ở Phan Rang, nuôi đà điểu ở
Ninh Hoà...Ông cũng là 1 triệu phú nhờ có nhiều farm trồng cao su xuất bán cho
hãng lốp xe Michelin và đồng thời là cổ đông của ngân hàng HSBC. Ông cho rằng
"tôi phải kiếm tiền kiểu khác chứ không tài nào cầm được tiền của các bệnh
nhân". Toàn bộ tiền lãi của ông đến nay vẫn còn và vẫn bí mật chuyển đều
đặn về 1 quỹ từ thiện và quỹ nghiên cứu khoa học.
Với tầm
nhìn vĩ đại, bác sĩ Yersin không chỉ làm khoa học mà còn giỏi nhiều thứ. Ngoài
việc mang sang cho chúng ta bao nhiêu giống cây trồng vật nuôi mới lạ, khám phá
và xây dựng Sapa Đà Lạt Bà Nà...thành những nơi du lịch nghỉ dưỡng, ông còn
tham gia quy hoạch đô thị khu trung tâm Sài Gòn Hà Nội Nha Trang Đà Nẵng Hải
Phòng, ranh giới các tỉnh....mà chúng ta ngày nay hay có cụm từ "ngày xưa
người Pháp đã quy hoạch chỗ này là, chỗ kia là..". Ông đã giúp người Việt
chúng ta có được nền tảng kinh tế ban đầu từ một nước thuần nông lạc hậu, những
công trình về hạ tầng, giáo dục, y tế. Do chính quyền Pháp khi đó rất tín cẩn
ông, vì ông đi nhiều khám phá nhiều. Hầu như mọi ngóc ngách ở Lào, Việt Nam và
Campuchia đều có dấu chân ông. Núi cao vực sâu, thú dữ, bệnh tật...không hề làm
ông nản bước. Ông luôn yêu cầu Pháp phải xây dựng nhiều trường học ở các tỉnh
của Việt Nam và ý kiến cho
Pháp đầu tư tiền để xây đường sắt Bắc Nam từ ga Hà Nội đến ga Sài Gòn,
hiện chúng ta vẫn còn đang khai thác. Con đường quốc lộ 1A thời đó là con đường
đất nhỏ xíu (gọi là con đường cái quan) bề rộng chỉ có 2-3 mét từ thời chúa
Nguyễn đã được ông "bày vẽ" cho kè đá, rải nhựa, mở rộng nâng cấp để
xe ô tô có thể chạy được. Ông nói phải ưu tiên làm con đường to nhất, tốt nhất
gọi là quốc lộ, chạy ngang qua hết các tỉnh ven biển để người dân tỉnh nào cũng
có thể hưởng lợi từ giao thông. Đường sắt Phan Rang đi Đà Lạt cũng là ông tư
vấn cho toàn quyền Doumer làm. Các trạm khí tượng từ Sapa đến Mẫu Sơn đến Bạch
Mã, các ngọn hải đăng ngoài biển mà chúng ta thường nói "do Pháp xây"
là do ông chọn vị trí. Những gì ông có thể nghĩ ra, ông đã làm tất cả cho người
Việt.
Ông sống
1 mình, giản dị ở Nha Trang đến cuối đời, 1 cuộc đầy ắp những chuyến đi thám
hiểm và thành tựu. Nha Trang cũng là nơi tiếp cận điện ảnh đầu tiên của nước ta
do ông mang về chiếu. Có lần khi trẻ con vào nhà ông xem phim và nghịch phá
những chậu hoa quý, gia nhân toan ra mắng nhưng ông bảo "thôi đừng la trẻ
nhỏ, nghe lớn tiếng chúng sẽ sợ". 1 lần ông lái xe hơi trên đường, 1 người
dân bất cẩn lao vào xe ông và bị tai nạn. Dù lỗi của người đi bộ rành rành
nhưng ông chạy xuống giúp họ băng bó, xin họ tha thứ và kiên quyết trả lại xe
cho chính phủ, đi xe đạp, vì theo ông "dân chúng xứ này chưa quen luật lệ
nên đi lại vô tư, mình đi xe đạp có va chạm thì cũng không gây thương vong cho
họ". Có lần ông lên Tây Nguyên tìm thuốc, người dân tộc đã bắt ông, định
hành quyết. Nhưng họ nhìn vào mắt ông, thấy một sự chân thành và thiện lương kỳ
lạ, họ lại thả ông ra. Ông sau đó chữa trị bệnh cho cả buôn làng và gửi thuốc
men lên cho họ đều đặn. Ngôi nhà của ông là trại tế bần khổng lồ cho người sa
cơ lỡ vận, ốm đau, bệnh tật, đói kém....của khắp vùng, mở cửa suốt ngày suốt
đêm. Ông không có vợ con vì dâng hiến phụng sự cả đời cho khoa học, nhưng người
ta kính yêu ông như cha mẹ ruột.
Trong
khi nhiều trí thức Việt Nam đi Pháp để hưởng thụ sự văn minh có sẵn của xứ
người, ông như cá bơi ngược dòng. Dù quê hương ông là đất nước Thuỵ Sĩ giàu có
và xinh đẹp, dù tốt nghiệp trường Y Paris và là một trong những nhà khoa học
nổi tiếng nhất thế giới khi ấy, ông vẫn xuống tàu đi đến một miền đất nghèo xa
lạ. Ông nói "tôi mãi mãi là một công dân Pháp, nhưng tôi yêu Việt Nam và
sẽ phụng sự tính mạng và cuộc đời tôi cho họ".
Đám tang
ông là đám tang lớn nhất Việt Nam
lúc đó. Giây phút cuối đời, ông nhờ người quản gia dìu ông ra phía cửa sổ, nhìn
về phía biển, nơi ghi dấu 1 thời dọc ngang tuổi trẻ, rồi trút hơi thở cuối
cùng. Nghe tin ông mất, người dân Nha Trang bỏ hết công ăn việc làm để lo hậu
sự. Tàu bè ngoài biển vội vã cập bến xóm Cồn, ngưng mọi hoạt động đánh bắt
trong nhiều ngày. Những phụ nữ tiểu thương bán cá đã bỏ hết cá mắm tiền bạc
danh lợi mỗi ngày, bỏ cái nón lá quen thuộc để đeo khăn tang trắng xoá trên
đầu, xuống đường đưa tiễn, khóc hết nước mắt. Người dân Hà Nội, Sài Gòn, Đà
Lạt, các thành phố lớn khác châu Á yêu quý ông, nhất là người Hongkong, nơi ông
đã thành công trong việc giúp hàng triệu người dân ở đây thoát khỏi nỗi kinh
hoàng do dịch cúm. Úc từng mời ông sang thành lập viện Pasteur cho họ nhưng ông
đã từ chối. Hongkong thì tìm mọi cách giữ ông lại, nhưng ông vẫn khăng khăng
quay về dải đất hình chữ S mà ông trót yêu thương. Năm 1943, khi ông mất, trí
thức toàn thế giới, đặc biệt giới Y khoa và giới thám hiểm đã bày tỏ sự thương
tiếc vô hạn. Di chúc ông ghi giản dị "Tôi muốn được an táng ở Suối Dầu, mộ
thật nhỏ và nằm úp xuống, đầu quay về phía biển. Ông Bùi Quang Phương (cộng sự
lâu năm) đừng cho ai đem thi hài tôi đi nước khác. Mọi tài sản xin tặng hết cho
Viện Pasteur và những người cộng sự lâu năm đã làm việc với tôi".
Nếu bạn
đã từng 1 lần được tiêm chủng, chích ngừa hay thậm chí ăn cà rốt, uống cà phê,
đắp mặt cà chua (trước đó thì người Việt chúng ta chỉ có cà pháo....để ăn với
mắm tôm, hem có đắp mặt được) thì hãy biết ơn BS Yersin. Công lao của ông với
dân tộc mình, với đất nước mình là không bao giờ kể hết. Các bạn có thể đọc
thêm tư liệu về bác sĩ Yersin để thấy những tranh cãi lặt vặt, những suy nghĩ
tầm thường đã phí thời gian cuộc đời mình. Sách giáo khoa nên bổ sung nhiều bài
học về ông để các thế hệ mãi mãi biết ơn (vì chúng ta chưa tổng hợp tài liệu
sau nhiều năm tháng chiến tranh). Lòng biết ơn là thước đo của sự văn minh, ở
mỗi cá nhân và cả dân tộc.
Và mỗi
người, nếu đọc được những dòng chữ trên thì hãy học tập ông ở tinh thần PHỤNG
SỰ, CỐNG HIẾN. Không nhỏ hẹp, vun vén cá nhân, cái xe - cái nhà - miếng đất -
bằng cấp - chức vụ - công danh, tiền tài mang về cho vợ cho con tầm thường nữa.
Mạnh dạn vẫy vùng biển rộng trời cao, dấn thân, xả thân vì MỘT LÝ TƯỞNG SỐNG
của riêng mình. Bỏ quê hương đi đến chỗ phồn vinh thì dễ, quay về làm cho nó
giàu sang văn minh thì mới khó. Mà khó cỡ nào, mình quyết tâm là làm được hết.
Cuối đời, mình tự hào vì đã góp phần vô việc MAKE A BETTER VIETNAM.
Phàm làm
người, ai càng sớm tìm được lý tưởng sống, thì càng có một cuộc đời ý nghĩa,
trọn vẹn, không hối tiếc.
Xuân Kỷ
Hợi, 2019
Theo
TNBS
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét