TÌM HIỂU VỀ DÀN KHOAN 981

Câu hỏi về tàu thuyền này nọ được đặt ra vào lúc chúng ta ngày càng phải giải quyết nhiều vấn đề từ biển cả. Khi vụ ụ nổi 83M nổ ra, cuộc truy tìm ụ nổi có phải là tàu biển đã đặt ra gay gắt tới mức một bị can là cán bộ hải quan than thở là bị ép cung, phải trả lời ụ nổi là tàu biển! Chưa bao giờ những câu chuyện về biển cả, tàu thuyền đã xâm nhập vào các gia đình như bây giờ. Từ góc độ thuần túy kỹ thuật đóng tàu, chúng tôi muốn mời các bạn cùng tìm hiểu về cái giàn 981, một đối tượng học tập của các trường hiện nay tại các khoa “đóng tàu và các công trình nổi” tức là muốn nói tới các tàu thuyền và các công trình ngoài khơi (offshore structure)

1/Tên nào là đúng: HD 981 hay Haiyang 981 …?

 Muốn nói tới tên gọi, ta phải hiểu chủ sở hữu của nó là ai, đó chính là CNOOC theo tên gọi tắt quốc tế của China National Offshore Oil Corporation tức Tổng công ty dầu khí Hải dương Quốc gia Trung Quốc mà  tên tiếng Trung là 中国海洋石油总公司;Zhōngguó Háiyáng Shíyóu Zǒnggōngsī, âm Hán Việt là Trung Quốc Hải dương Thạch du.  

Các phương tiện của CNOOC đều được đặt tên theo quy tắc sau:

-Đi đầu là dòng chữ viết bằng tiếng Trung và phiên âm: 海洋石油 và Haiyang Shiyou để chỉ con tàu này thuộc Tổng Công ty dầu khí Hải dương Trung Quốc, (bởi vậy ta nên viết đủ tên hay viết tắt HYSY, không nên biến nó thành tên tiếng Việt như HD);

-theo sau là các chữ số với số đầu chỉ loại thiết bị: ví dụ 1 –Các loại kho nổi FPSO; 2-Các tàu công trình; 6-tàu công tác; 7-tàu địa vật lý; 9-giàn khoan. Con số thứ hai bổ sung thêm, ví dụ sau số 9 là để chỉ giàn 4-giàn tự nâng, 8-nước sâu như giàn 981, 982.

Từ đó ta có thể đọc tên và hiểu ý nghĩa các con tàu và công trình, ví dụ:

- Các kho nổi FPSO như “HYSY 113", ”HYSY117”

-Tàu công trình định vị nước sâu “HYSY 289”, ”HYSY 286”, tàu sà lan “HYSY 278” tàu đặt ống nước sâu “HYSY201”

-Tàu công tác nước sâu “HYSY 612”

-Tàu địa vật lý “HYSY 720”  

-Giàn tự nâng “HYSY942”,”HYSY 943”

-Giàn nửa chìm “HYSY 981” và đang chuẩn bị đóng chiếc thứ hai “HYSY 982”

2/Thế nào là giàn nửa chìm ?

Để thăm dò và khai thác dầu mỏ, người ta dùng nhiều công trình ngoài khơi (offshore unit) khác nhau như giàn cố định (fixed platform), tháp ưng thuận (compliant tower), giàn chân căng (tension-leg platform); giàn spar (spar platform); giàn nửa chìm (semi-submersible rig) như giàn Đại Hùng 01; giàn chân chống/giàn tự nâng (jack up-drilling rig) ví như giàn Tam Đảo, Cửu Long của Vietsovpetro ... 

Có nhiều kiểu công trình biển để thăm dò khai thác dầu ngoài khơi

So sánh các loại giàn ta thấy giàn khoan nửa chìm là công cụ cần thiết để thăm dò khai thác vùng nước sâu

Giàn nửa chỉm thích hợp khai thác vùng nước sâu

Giàn nửa chìm có cấu trúc như hình vẽ : 

giàn nửa chìm

Như hình vẽ, ta thấy gọi là giàn nửa chìm vì nó nửa chìm nửa nổi trên mặt nước. Phần chìm dưới nước bao gồm những chiếc pông tông tức phao tạo lực nổi để đỡ phần thượng tầng bên trên. Thượng tầng lại tựa lên pông tông bằng các cột chống. Trên thượng tầng là nhiều tầng boong khác nhau, bố trí các thiết bị để khoan thăm dò hay khai thác (giàn Đại Hùng 01 của ta là giàn khai thác), tầng sinh hoạt, tầng điều khiển, điều khiển hàng hải...và nổi bật là tháp giá khoan derrick vươn lên cao. Pông tông không chỉ tạo sức nổi mà trong nó chứa nhiều trang thiết bị, trong đó có thiết bị động lực để làm cho các chân vịt lái (thruster) hoạt động. Chân vịt lái này rất quan trọng, nó giúp cho giàn khoan đứng nguyên tại vị trí đã định bằng phương pháp định vị động học DP (dynamic positioning). Bởi vậy, giàn nửa chìm là công cụ không thể thiếu được trong việc chinh phục độ sâu khi khai thác dầu khí;

3/ "Giấc mơ Trung Hoa" trên đại dương ?

Cách đây vài năm, có một biên đội tàu Trung Quốc ghé vào cảng Sài Gòn chớp nhoáng, không nằm trong kế hoạch thăm hữu hảo hay "tuần tra chung". Đó là nhóm tàu đã thực hiện một cuộc hành quân xa trên đại dương, đi chống cướp biển tại vịnh Aden trở về. Với hải quân PLA (viết tắt hải quân nhân dân Trung Quốc) thì đó là một "kỳ tích" của một hải quân muốn từ "nước nâu" (brown) ra "nước xanh" (blue) đại dương, muốn "rửa hận" của thất bại thảm hại trong trận hải chiến Yalu năm Giáp Ngọ trước quân Nhật năm xưa, muốn thực hiện kế hoạch của đô đốc Lưu Hoa Thanh (1916-2011) người đã từ bỏ những luận lý chiến tranh Mao Trạch Đông mà lấy lý thuyết của nhà chiến lược hàng hải Mỹ Mahan làm "tổ sư"...Qua màn hình TV, toàn Trung Hoa nhìn thấy các tàu chuyển dầu, tiếp liệu trên đại dương...một việc làm quá mới với hải quân này, từng bước, từng bước một, hải quân đã có thể sử dụng các tàu đổ bộ tối tân nhất (tàu đệm khí Zubr của Nga), tàu ngầm hạt nhân ...trong những cuộc tập trận phối hợp nhiều binh chủng...Để thực hiện "Giấc mơ Trung Hoa" bành trướng trên biển, cả một đội ngũ hùng hậu các nhà khoa học thuộc nhiều lĩnh vực từ sử học, dân tộc học...tới các khoa học ứng dụng như âm thanh học đại dương, khảo cổ hàng hải...được huy động để thức tỉnh tinh thần dân tộc với hàng loạt bảo tàng hàng hải, hải quân, với vô vàn tạp chí phổ cập, phim ảnh...Chắc chúng ta không quên bộ phim nhiều tập, tốn hàng chục triệu đô la "Quốc gia quật cường" được chiếu cả trên Discovery để giải thích cho trong nước và thế giới quyết tầm tiến ra đại dương của nước này.Tôi đã có dịp đứng trước Bảo tàng Hàng hải Quốc gia của Trung Quốc tại Thượng Hải lúc nó còn đang ngổn ngang xây dựng mặc dù đã có nhiều bảo tàng tầm thế giới tại Tuyền Châu (Phúc Kiến), Trịnh Hòa (Vân Nam, Nam Kinh,...) để có cảm giác họ không tiếc tiền của công sức, cố bơm vào đầu dân chúng những khát vọng đại dương-ngoài các giờ giảng trên ghế nhà trường-trong đó thật sự đã coi biển Đông mà họ gọi là biển Nam Trung Hoa là "Địa Trung Hải" biển nhà của họ! Trong toàn bộ chiến lược biển đó, dầu khí tất nhiên là một lãnh vực họ không tiếc công sức đầu tư. Mặc dù đã có nhiều chuyên gia về nước sâu trong đó phải kể tới Chu Kế Mậu, tổng công trình sư thiết kế cái Giao Long, hay một đội ngũ đông đảo các chuyên gia về tàu ngầm, chinh phục dầu khí nước sâu vẫn phải trông cậy vào phương Tây, vừa mua làm nhái theo, vừa ăn cắp bí quyết ...Bằng việc mua lại công ty Nexen Canada với giá 15,8 tỷ đô la, CNOOC đã giành được những bí quyết thăm dò, khai thác dầu khí vùng nước sâu mà họ rất thèm muốn. CNOOC cải tổ nhanh chóng từ khâu tổ chức, quản lý tới các giai đoạn công nghệ cụ thể để có thể gia nhập vào hàng ngũ những tập đoàn khai thác dầu khí hàng đầu. Ai cũng biết Nexen là một tên tuổi chuyên khai thác dầu khí tại Biển Bắc Anh, Tây Phi, Hoa Kỳ và bờ Tây Canada. Và để thiết kế giàn nửa chìm hoạt động nước sâu, CNOOC đã phải mua thiết kế cơ bản của công ty Friede & Golman lừng danh có trụ sở tại Houston Texas Hoa Kỳ. Với công ty này, CNOOC đã có mối thâm giao nếu ta biết rằng chủ tịch và CEO hiện của Friede & Goldman (viết tắt là FG) tên là Paul Geiger đã có giai đoạn làm việc như một kỹ sư trưởng tại CNOOC Trung Quốc từ các năm 1982-1990 (ngay khi CNOOC vừa mới được thành lập vào 1982!), rằng hàng loạt kỹ sư các loại của Trung Quốc đã sang làm việc tại FG Houston từ hàng chục năm nay, rằng Geiger là một tên tuổi lớn, người chủ trì và viết chương Giàn Khoan trong bộ sách Công Nghệ Đóng Tàu nổi tiếng do Thomas Lamb và SNAME xuất bản, cuốn sách mà các trường Việt Nam hiện đang cố gắng đọc và học hỏi .....Chỉ cần vào trang chủ của FG, các bạn có thể tìm thấy cái thiết kế giàn nửa chìm có ký hiệu ExD, một thiết kế "tâm huyết", một sản phẩm kiêu hãnh của FG đã được thực thi tại Trung Quốc với cái tên giàn nửa chìm "Haiyang Shiyou 981"

4/Thiết kế và đóng giàn 981 

Cách đây vừa tròn hai năm, vào tháng năm 2012, một số báo chí của ta bắt đầu nói tới cái gọi là  "Ocean Oil 981", tôi đã có một note trên FB giới thiệu chi tiết kỹ thuật về cái giàn này. Lúc đó nó đã thành cái "Haiyang Shiyou 981" với các số định dạng IMO là 9480344, số MMSI để dùng hệ vệ tinh toàn cầu GMDSS là 413464330, hô hiệu viễn thông theo quy định của ITU là BYDG. Tôi cũng giới thiệu các trang vesselfinder để mọi người có thể dùng màn hình máy tính theo dõi tọa độ bằng AIS và vệ tinh, thấy giàn khoan khổng lồ này đang di chuyển từ nhà máy Ngoại Cao Kiều Thượng Hải về phía Nam, đã  tới đảo Hải Nam. Rồi nó tới lô khai thác Liwan! Thực ra, trước đó 6 năm vào tháng 11/2006 trên các tạp chí hàng hải toàn cầu đã thông báo một sự kiện to lớn: CNOOC ký với FG một hợp đồng trị giá 4,6 tỷ NDT (thực tế giá thành công bố là 6 tỷ NDT) để Trung Quốc chế tạo chiếc giàn khoan nửa chìm nước sâu đầu tiên của nước này, với quy định hai bên cùng giữ sở hữu trí tuệ và khu vực hoạt động của giàn là Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông), Vịnh Mehico và Nam Phi.  

Cùng sở hữu trí tuệ vì FG cung cấp thiết kế cơ bản (basic) của một sản phẩm cũng rất mới đối với họ, một giàn nửa chìm thế hệ mới, thế hệ thứ 6 với một số đặc điểm như sau:

-Khả năng chống mệt mỏi (fatigue) -một căn bệnh suy sụp của nhiều giàn khoan, trước tác động của thiên nhiên. Giàn này được thiết kế chịu được những cơn bão khủng khiếp nhất thống kê trong 200 năm lịch sử tại vùng Biển Đông.

-Khả năng định vị trên biển. Nếu giàn Đại Hùng 01 của ta giữ vị trí trên biển bằng hệ thống 8 neo thì 981 tại các vùng nước sâu dưới 1000 mét vẫn định vị bằng 12 neo cấp R5 nhưng giàn chủ yếu định vị bằng hệ định động học cấp 3 là cấp cao nhất của hệ thống này với 8 chân vịt lái (thruster), mỗi chân vịt được kéo bởi động cơ 4600 CV

-Khả năng chống tràn dầu. Kinh nghiệm đau đớn của các vụ tràn dầu khiến cho FG tìm mọi biện pháp để ngăn chặn ngay từ giai đoạn đầu tiên. Một hệ thống cảm biến được thiết lập quanh giàn và hành động nhanh chóng để đóng ngay cái BOP (thiết bị chống tràn -Blow Out Preventer)

Paul Geiger bên cạnh một giàn khoan đóng tại Jurong Singapore

Thiết kế cơ bản định như vậy nhưng đi vào cụ thể, giàn khoan nửa chìm này được chế tạo dựa trên sự huy động tổng lực của Trung Quốc với rất nhiều đơn vị có thể kể ra như Viện 708 của CSSC, Viện Nghiên cứu Thiết kế của CNOOC, Đại học Đại Liên, Đại học Giao thông Thượng Hải, xưởng đóng tàu Ngoại Cao Kiều, xưởng Đại Liên...Họ nói rằng đây là một công trình giàn nửa chìm, độ sâu 3 nghìn mét "hoàn toàn tự nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, lắp đặt, thử nghiệm...nhưng cũng cho biết là theo mẫu chung ExD của Công ty F& D Hoa Kỳ" (!) nhưng tìm hiểu kỹ ta sẽ thấy tất cả các thiết bị -cái quyết định mang tính sinh tử của giàn khoan -là do nước ngoài chế tạo, một điểm yếu rất căn bản của đóng tàu Trung Quốc! Chính họ phải thừa nhận: TQ chỉ có 40% giàn khoan này còn 60% giàn khoan là của thế giớ với những tên tuổi lừng danhy như ABB, Aker, Haliburton, Siemens ...Nhiều trang mạng của họ biểu dương tinh thần ái quốc trong việc chế tạo giàn, chẳng hạn vào YouTube, các bạn sẽ thấy cảnh đóng thân giàn tại xưởng Ngoại Cao Kiều trên đảo Sùng Chính Thượng Hải, đoạn clip mô tả công nhân nhà máy xích neo tại Giang Tô nô nức rèn xích cho neo của giàn...Các nhà máy này thuộc tập đoàn CSSC (nói cho đơn giản, kiều như Vinashin của ta) làm cả tàu quân sự lẫn dân sự, giàn khoan không chia nhỏ như nước ta!  

Đây là giàn khoan nửa chìm, tức là sức nổi được đảm bảo bằng các pông tông ngầm dưới nước. Đặc tính kỹ thuật chủ yếu như sau: Dài 114 mét, rộng 90 mét, chiều cao từ chân tới đỉnh 130 mét bằng chiều cao tòa nhà 40 tầng, tổng trọng lượng 3 vạn tấn, tổng số đường điện đã dùng là 900 km. Giàn sử dụng 8 tổ máy phát điện, công suất mỗi tổ 5.530 CV. Pông tông chìm dưới nước có đặc tính: dài 114 mét, rộng 20,12 mét, cao 8,54 mét. Giàn chính thức đi vào hoạt động ngày 26/02/2010;
Có tổng cộng 167 người làm việc cho giàn khoan bao gồm 160 người làm việc ngoài khơi và 7 người làm việc trên bờ. Giàn trang bị 6 xuống cứu sinh xuyên lửa tự phóng nhãn hiệu Hatecke (cũng là nhãn của xuồng trên nhiều tàu VN ví dụ ngoài DK 1 hay tàu CSB 8001), mỗi xuồng cho 70 người và 8 bè cứu sinh bơm hơi mỗi bè cho 25 người 

5/Chuyến đi về phương Nam 

Như đã nói ở trên, giàn 981 bắt đầu chính thức đi vào hoạt động ngày 26/02/2010 với hàng nghìn cuộc thử nghiệm tại Thượng Hải. Một năm sau, vào 26/5/2011 nó di chuyển xuống phía Nam thử khoan thăm dò tại mỏ Liwan/Lychee 6-1 nằm cách Hongkong 320 km về phía Đông Nam. Trên các trang mạng TQ, họ đề khoe cuộc tập dượt này. Hàng ngày đội ngũ trên 100 người phải hội họp thường xuyên, ngôn ngữ sử dụng trên giàn, trong hội họp và văn bản là hai thứ tiếng Anh và Trung. Rồi cũng vào tháng 5 ba năm sau đó, ngày 02/05/2014 nó có mặt tại tọa độ 15.48865B/ 111.20325Đ, ngay trong vùng thềm lục địa và đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Có thể theo dõi toàn bộ các cuộc di chuyển của nó trên màn hình máy tính và vesselfinder.

Cuộc tấn công chinh phục nước sâu tại Biển Đông (Biển Nam Trung Hoa) của CNOOC vẫn đang tiếp tục. Chiếc giàn thứ hai tương tự như 981 -có cải tiến, rút kinh nghiệm-mang tên 982 sẽ được bàn giao cho CNOOC vào 8/2016, lần này không do CSSC đóng mà chuyển cho tập đoàn đóng tàu thứ hai của TQ, đó là CSIC. Ngoài ra còn có các giàn tự nâng 943 và 944 cũng sẽ được bàn giao vào 09/2015. Tất cả đều dùng thiết kế basic của FG và vùng hoạt động của nó được ghi rõ ngay từ thiết kế sơ bộ, đó là vùng Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) 

https://www.facebook.com/notes/do-thai-binh/ghi-ch%C3%A9p-v%E1%BB%81-gi%C3%A0n-khoan-981/742726185759285