Bài của Thái Hạo
Có lẽ
trong lịch sử xã hội VN chưa bao giờ tình trạng mê tín lại ngập ngụa như bây
giờ, từ bói toán, phong thủy, tu hành; từ nhà ra phố tới chùa… không đâu không
thấy sự mê muội đến ngớ ngẩn, bệnh hoạn như như thời này.
Người
nhà chết nhiều ngày mà vẫn không chịu chôn vì…chưa được giờ; làm cái nhà lại
quay lưng ra đường vì gia chủ không hợp với hướng đường, xây nhà phải kiếm
người đặt móng vì khổ chủ không được tuổi, nào là nhẫn phong thủy, vòng phong
thủy; đôi lứa phải chia lìa vì cha mẹ quyết ngăn cản bởi…không hợp tuổi; nhiều
người sinh con bằng cách…mổ cho đúng giờ đại cát; sự mê tín hoành hành cả vào
trường học với những thủ tục quái gở liên quan tới cúng bái trước các kì thi;
chùa chiền chật ních những ngày tết vì người đi…cầu lộc, cầu an, thậm chí chen
lấn dẫm đạp lên nhau mà tranh cướp ấn lộc… Sự mê tín bủa vây đầu óc từ người
nông dân, đến thương gia, trí thức, giới chính trị…
Mê tín
là một niềm tin mê muội. Tin mà không có cơ sở, tin một cách mù quáng, rằng vì
mọi người cũng tin như vậy. Tại sao ngày tết lên chùa đốt nhang khấn vái trước
tượng phật lại có thể cầu được lộc được an? Ông Phật có lộc để ban ư? An hay
nguy do cách mỗi người sống trong sự đối người tiếp vật chứ sao lại giao phó
cho một pho tượng bằng đất đang ngồi bất động ?
Khi nào
con người ném cuộc đời mình cho sự may rủi? Làm sao thánh thần lại phải gánh
lấy cuộc đời chúng ta? Tại sao trời đất với bốn phương tám hướng với xuân hạ
thu đông vô tư này lại phải quyết định số mệnh của mỗi người? Và con người là
gì giữa vạn sự vạn vật ? Đạo đức nô lệ mới có những sự sợ hãi hoang dã, nền
luân lý của chủ ông (Nietszche) là hành xử của kẻ trượng phu tự gánh vác lấy
cuộc đời mình và biết chịu trách nhiệm về những gì mình làm. Một xã hội nô lệ tất
sinh ra mê tín.
Ai là
giáo chủ của thời này? Danh và lợi – hư danh và ô lợi. Khi một xã hội tuyên bố
rằng kinh tế quyết định ý thức, vật chất quyết đinh tinh thần thì tất yếu nó
phải dẫn tới sự sùng bái vật chất bằng cách khinh miệt và chà đạp lên những giá
trị văn hóa, rẻ rúng những giá trị nhân văn và bức hại các giá trị nhân bản.
Mọi sáng tạo trên hành tinh này đều đi ra từ những suy tưởng và lao động trí óc
chân chính của con người. Quá trình đô hộ ngược đã được chứng mình bằng cuộc
xâm lược văn hóa của người Hi Lạp đối với kẻ thắng cuộc La Mã; người Mông cổ,
Mãn Thanh đã thất bại và bị Hán hóa dù chiến thắng trên mặt trận quân sự. Một
đất nước lấy sự hiểu biết và trí tuệ làm ngọn đuốc soi đường, đất nước ấy tất
đi vào quỹ đạo văn minh.
Chúng ta
đang đi ngược lại con đường của thế giới khi nhất loạt quay về thời cổ đại của
bái vật giáo, đa thần giáo cho đến nhất thần giáo. Trong khi nhân loại đang
ngày càng tự chủ và tự tin vào sức mạnh của chính mình thì chúng ta lại đi ném
cuộc đời mình cho ngày giờ, phương hướng, ma quỷ, thần thánh. Nỗi sợ hãi sinh
ra vái tứ phương, phủ phục trước những thẻ tre, lạy lục trước tờ giấy ấn…
Nhưng
cái gì sinh ra nỗi sợ hãi này? Lòng tham. Tham thì muốn có, sợ hãi nếu không có
được, đau đớn nếu mất đi. Lòng tham trước tiền bạc của cải như một thượng đế
toàn năng đã dẫn con người tới chỗ luôn sống trong sợ hãi và đánh mất bản thân
mình trong những mớ bong bong tinh thần của Tootem / vật tổ giáo, của quỷ thần.
Nhưng
cái gì sinh ra nỗi sợ hãi ấy? Sự thiếu hiểu biết đồng nghĩa với đánh mất chủ
thể tính nơi mỗi người. Khi con người không hiểu mình và mờ mịt về thế giới thì
tất sinh ra sự dựa dẫm. Nó ném cuộc đời mình cho những thứ vô tri được tôn lên
hàng thần thánh.
VN có
một hệ thống giáo dục thất bại và một nền khoa học què quặt không đảm đương
được sứ mệnh khai minh cho dân tộc, khiến nó phải kéo dài thời kì bán khai đến
tận thế kỉ XXI này. Nền giáo dục và khoa học ấy là con ruột của một thiết chế
xã hội sai lầm đầy bi kịch.
Ở phương
diện tín ngưỡng, xã hội VN đang bị phân hóa thành 2 bộ phận: vô thần và đa
thần. Bộ phận vô thần này không phải kiểu vô thần như Nietszche, Sartre, Camus
mà là vô thần theo nghĩa hoang dã chỉ tôn thờ một thứ duy nhất là Tiền và sẵn
sàng nện dày lên mọi giá trị làm người miễn là kiếm và giữ được tiền. Bộ phận
đa thần thì sống trong sự dựa dẫm và sợ hãi nguyên thủy. Mọi việc trong cuộc
đời họ từ lấy vợ, làm nhà, sinh con, chọn nghề đều do thầy bói quyết định. Họ
không dám tự định đoạt một việc gì cả, họ giao phó cuộc đời mình cho 12 con vật
trong thế giới động vật.
Cả 2 bộ
phận này cùng một thủy tổ là chủ nghĩa Tư lợi
Những
người Phật giáo thuộc loại nào? Phần đa là thuộc về đa thần giáo vì họ đã biến
ông Phật thành một thần linh có khả năng ban phước giáng họa. Họ đến chùa không
phải là đến trường học Phật giáo để nghiên cứu, quán xét, tư duy, để trao đổi
thảo luận với ông thầy (sư) mà đến với nải chuối và cầu xin. Họ cúng dường cho
thầy chùa để mong được chiếu cố, họ lạy Phật để mong được ban ơn. Những sư sãi
ở chùa đã phần nhiều không còn đảm trách công việc trí tuệ mà vị thầy tổ của
mình đã di huấn; họ tổ chức cúng sao, giải hạn, cầu siêu để thu tiền. Họ tổ
chức lễ lạt với mâm cao cỗ đầy, với ngàn ngạt những tràng hoa, với ngựa xe như
nước áo quần như nêm. Cái công việc dạy và học ở chùa gần như biến mất, có
chăng là vài thời khắc tụng kinh hình thức đọc như những con vẹt ngủ gật mà
quên mất rằng việc đọc kinh là để hiểu chân lý được cất giữ trong ấy, từ đó mà
mang vào đời sống để kiến lập một cuộc đời và xã hội hạnh phúc, an định. Sự
thức hành mê tín trong chốn “Duy tuệ thị nghiệp” là một điển hình cho tình
trạng mê tín đến tàn mạt ở thời đổ nát của mọi giá trị này.
Chùa là
trường học, sư là thầy giáo, kinh là sách giáo khoa. Mỗi người đến chùa đúng
nghĩa là để học hỏi trở thành con người tự chủ, tự do và đầy dũng khí; là để
tiếp xúc với ánh sáng chân lý mà dẫn dắt lấy cuộc đời mình chứ không phải đến
đó để biến mình thành một tên nô lệ hay một kẻ ăn mày cuối đầu cầu xin đủ thứ
trên đời. Những người Phật giáo chân chính càng phải có trách nhiệm với cuộc
đời chứ không phải mũ ni che tai, dùng vài từ tự lừa mị mình như “buông bỏ”,
“tánh không” để che đi sự lười biếng và hèn nhát của mình trước các vấn nạn xã
hội.
Để giải
quyết những khủng hoảng của xã hội VN đương thời không có cách nào khác là chấn
hưng nền khoa học và giáo dục của nước nhà. Ở đó, những người trí thức phải trở
thành lương tâm của dân tộc, trở thành não bộ của của xã hội, hòng dẫn dắt đất
nước ra khỏi tình trạng mông muội. Những người trí thức nếu cứ ngồi đó mà đổ
lỗi và chờ đợi lịch sử sang trang thì mới có thể thi triển tài năng và cống
hiến thì cũng hệt như người bệnh nói “đợi khỏe mạnh đã tôi mới đi bệnh viện
được”. Lúc xã tắc lâm nguy là lúc cần người trí thức hơn bao giờ hết.
Sẽ không
một nhà khoa học hay nhà giáo nào có thể thành tựu được lý tưởng nghề nghiệp
chân chính của mình trong một cơ thể xã hội bệnh hoạn, nên việc cần làm trước
tiên là chung tay chữa trị cho cơ thể xã hội ấy được lành lặn đã.
“Bi kịch
tột cùng không phải là sự đàn áp của kẻ xấu mà là sự im lặng của những người
tốt” – M. Luther King
Sự im
lặng của người có học là không thể biện minh và tha thứ.
31/1/2020
Thái Hạo
——#———
Ảnh:
Cảnh cúng sao giải hạn ở Chùa Phúc Khánh, Ngã Tư Sở Hà Nội. Ảnh: internet.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét