Thứ Ba, 28 tháng 12, 2021
CÂU CHUYỆN VỀ BÁT NƯỚC KHIẾN THẦY PHONG THUỶ CÒN PHẢI NỂ PHỤC
NHỮNG CÂU TỎ TÌNH BẤT HỦ CỦA MỘT SỐ VĂN SĨ TIÊU BIỂU
Thứ Sáu, 24 tháng 12, 2021
TUYP SÔNG HỒNG
Thời 1975 khi còn là sinh viên tôi nghe mọi người kể lại, trong thời kỳ chiến tranh bắn phá miền Bắc
Việt Nam, quân ta bắn rơi máy bay và bắt được một giặc lái quê ở Phú Xuyên, Hà
Tây cũ, trong một lần mang bom ra ném xuống Hà Nội đã bị quân ta bắn rơi ở khu
vực Chèm. Ông này thuộc diện đuổi Pháp quá đà vào Nam, sau này được đi đào tạo
phi công ở Mỹ và phục vụ cho quân đội ngụy quyền Sài Gòn. Ngồi trong trại giam
Hỏa Lò ông ta đã ngẫu hứng viết lời Việt của bài hát này.
Mời các bạn nghe bài hát này, nhớ lại những năm chiến tranh ta cũng từng hát bài hát này với lời Việt, tôi chép lời bài hát này theo trí nhớ có thể không chuẩn xác, nếu bạn nào có lời khác chép bổ sung cho tôi xin nhé, xin cám ơn trước.
TUYP SÔNG HỒNG
Làng
thôn xóm, gió bát nơi ven sông Hồng,
Hàng dương
liễu đùa trong nắng hai bên sông,
Chính
quê tôi ven sông Hồng là nơi cố hương,
Lòng dạt
dào từ đôi môi cho tới con tim,
Lần đầu
tiên tôi bay qua thung lũng sông Hồng,
Lòng lưu
luyến nhìn em gái bến ven sông,
Chính
quê tôi ven sông Hồng người thương nhắc tôi,
Với nụ
cười, từ đôi môi cho tới con tim.
Ngồi
trên chiếc F4H lao ra Bắc Việt,
Đạn phòng
không từ 4 phía bắn tôi rơi.
Chiếc xe
trâu đưa tôi về Hà Nội - Hilton,
Và cuộc
đời kể từ đây trong chốn lao tù.
SINH VIÊN HÁT CHẾ
Ngồi
trên chiếc F4H lao ra Bắc Việt,
Đạn phòng
không từ 4 phía bắn tôi rơi.
Chiếc xe
trâu đưa tôi về Hà Nội - Hilton,
Và cuộc
đời kể từ đây trong chốn lao tù ù hù u hu.
Ở nước
Mỹ một đất nước sung sướng vô cùng
Ở nơi ấy
đi dày uy lic áo măng tô
Mỗi bữa
ăn một con gà và chai uytky
Ăn xong
rồi nằm ôm em sung sướng i hì ì hì i hi
Ở Việt
Nam một đất nước đói rách vô cùng
Ở Việt
Nam quần thủng đít dép cap su
Mỗi bữa
ăn rau muống luộc 1 con cá khô
Ăn xong
rồi nằm cong queo trên chiêc chõng tre tè lè te le
Dưới đây
là bài hát của Canada mà tác giả đã dựa vào nhạc này để viết lời
RED
RIVER VALLEY
From
this valley they say you are going
We will
miss your bright eyes and sweet smile
For they
say you are taking the sunshine
That has
brightened our path for a while
Come and
sit by my side if you love me
Do not
hasten to bid me adieu
But
remember the Red River Valley
And the
cowboy who loved you so true
Won't
you think of the valley you're leaving
Oh how
lonely, how sad it will be?
Oh think
of the fond heart you're breaking
And the
grief you are causing to me
As you
go to your home by the ocean
May you
never forget those sweet hours
That we
spent in the Red River Valley
And the
love we exchanged mid the flowers
ДОЛИНА
КРАСНОЙ РЕКИ
Адаптированный
русский текст
Старинная
ковбойская песня
Твоего
не услышу признанья,
Не
дождусь я счастливого дня:
Ты вчера
мне сказал на прощанье,
Что
уйдёшь навсегда от меня.
Подожди,
не спеши, мой любимый,
В край
чужой от меня не беги,
Помни
девушку тихой долины,
Что тебя
ждёт у Красной Реки.
Ты
уходишь, покинув жестоко
Ту, что
сердце тебе отдала...
Ах,
зачем ты, мой друг ясноокий,
Столько
горя принёс мне и зла?
Подожди,
не спеши, мой любимый,
В край
чужой от меня не беги,
Помни
девушку тихой долины,
Что тебя
ждёт у Красной Реки.
SƯU TẦM TỪ NHIỀU NGUỒN TRÊN MẠNG
Thứ Bảy, 11 tháng 12, 2021
HÀ NỘI PHỐ - THƠ PHAN VŨ
Hà Nội - phố
Thơ »
Việt Nam » Hiện đại » Phan Vũ
Gửi những người Hà Nội đi xa
1. Em
ơi! Hà Nội - phố!
Ta còn
em mùi hoàng lan.
Ta còn
em mùi hoa sữa.
Tiếng
giày ai gõ nhịp đường khuya?
Cọt kẹt
bước chân quen.
Thang
gác thời gian
Mòn thân
gỗ.
Ngôi sao
lẻ lạc vào căn xép nhỏ...
Ta còn
em chấm lửa
Điếu
thuốc cuối cùng,
Xập xoè.
Kỷ
niệm...
Một con
đường
Một ngôi
nhà
Khuôn
mặt ai
Dừng
trong khung cửa...
Những
phong thư bỏ quên trong hộc tủ
Không
tên người,
Không
tên phố.
Người
gửi không tên.
Ta còn
em chút vang động lặng im,
Âm âm
tiếng gọi
Trong
lòng phố...
2. Em
ơi! Hà Nội - phố
Ta còn
em một gốc cây,
Một cột
đèn.
Ai đó
chờ ai?
Tóc cắt
ngang
Xoã xoã
bờ vai,
Khung
trời gió.
Con
đường như bỏ ngỏ...
Ta còn
em khăn choàng màu tím đỏ
Thoáng
qua...
Khuôn
mặt chưa quen.
Bỗng xôn
xao nỗi khổ.
Mỗi góc
phố một trang tình sử
3. Em
ơi! Hà Nội - phố!
Ta còn
em rì rào hạt nhỏ,
Cơn mưa
chợt đến trong chùm lá
Vòm trên
cao chuông hồi đổ,
Nhà thờ
Cửa Bắc,
Tan
chiều lễ
Kinh cầu
còn mãi ngân nga...
Ta còn
em đôi mắt buồn
Dõi cánh
chim xa.
Trên hè
phố
Gã
Trương Chi ôm ghi ta.
Ngước
lên cửa sổ,
Có một
ngày...
Trống
không ô cửa.
Tiếng
hát Trương Chi.
Ngợi số
nhà...
Ta con
em chuyến tàu khuya
Về muộn
Vào
ga...
4. Em
ơi! Hà Nội - phố
Ta còn
em quả bóng lăn,
Một
mình,
Trên sân
cỏ.
Cơn mưa
đầy
Những hố
sâu trước cửa,
Chiếc
thuyền giấy lang thang
Không
bến đỗ
Thằng bé
qua tuổi thơ vội vã,
Chợt
ngẩn ngơ
Với bóng
nước lung linh!
Bầu
trời.
Khoảng
lạ!
Ta còn
em cánh cửa sắt
Lâu ngày
không mở.
Nhà ai?
Qua đó,
nao nao nhớ tuổi học trò...
Dàn
thiên lý đã chết khô!
Năm xưa,
Những
chùm hoa,
Thơm hò
hẹn.
Cuộc
tình đầu ngọt lịm.
Nụ hôn
còn xanh mãi trên môi...
5. Em
ơi! Hà Nội - phố
Ta còn
em chuỗi cười vừa dứt
Chút
nắng vàng le lói vườn hoang,
Vàng
ngọn cỏ.
Cô gái
khẽ buông rèm cửa,
Anh
chàng lệch mũ đi qua,
Lời tỏ
tình đêm qua dang dở...
Ta còn
em ngày vui cũ,
Tàn theo
mùa hạ.
Tiếng
ghi ta bập bùng tự sự,
Đêm kinh
kỳ thủa ấy xanh lơ...
6. Ta
còn em tiếng tích tắc
Chiếc
đồng hồ quả lắc già nua
Đếm thời
gian theo nhịp đong đưa,
Những
tiếng quen
Ngán
ngẩm,
Mệt
nhoài...
Căn
phòng trống bỗng mênh mang bóng lẻ.
Nửa đêm
đành mở cửa ra đi,
Những
bước liêu xiêu,
Miền u
tịch dọc dài,
Hàng
soan nghiêng,
Lá đổ.
Tiếng mõ
từ ngôi chùa,
Ẩn trong
tận cùng hẻm phố...
Ta còn
em ánh đèn mờ đầu ngõ
Sáng màu
hoa đỏ
Bên gốc
gạo
Lao xao
cười nói, mời chào,
Xe cộ
nổi còi hối hả...
Buổi chợ
chiều trên phố vừa tan
Chợ đêm
giữa kinh đô họp muộn...
Những kẻ
nghèo khuya thức,
Đợi tinh
mơ lại mở chợ ngày.
7. Em
ơi! Hà Nội - phố...
Ta còn
em vầng trăng nửa,
Người
phu xe đợi khách bến đầu ô.
Tiếng
rao đêm lạc giọng
Ơ hờ...
Căn gác
trọ đường vào bằng cửa sổ
Lão
Mozart hàng xóm
Bảy nốt
cù cưa.
Từng đêm
quên giấc ngủ...
Ta còn
em tiếng dương cầm.
Trong
khung nhà đổ
Lả tả
trên thềm
Beethoven
và sonate Ánh trăng.
Nốt nhạc
thiên tài lẫn trong mảnh vỡ...
Cô gái
áo đỏ venise
Xa Hà
Nội,
Vẽ
clavecin
Tập đàn
Trên
phản gỗ...
Ta còn
em những tràng pháo tay vang dậy.
Đêm lộng
lẫy!
Cô gái
dương cầm đứng giữa rừng hoa,
Nước mắt
lã chã trên áo đỏ.
Rồi một
ngày tả tơi,
Loạn
gió.
Vườn
Ngọc Hà
Mùa hoa
cánh rã,
Đường
Quán Thánh.
Bản giao
hưởng Lặng câm
Trong
một ngôi nhà...
Ta còn
em một đam mê.
Một vật
vã,
Một dang
dở,
Một
trống không,
Một kiếp
người,
Những
phìm đàn long...
8. Em
ơi! Hà Nội - phố
Ta còn
em khuya phố mênh mông.
Vùng
sáng nhỏ.
Bà quán
ê a chuyện nàng Kiều.
Rượu
làng Vân lung linh men ngot.
Mắt cô
nàng lúng liếng đong đưa...
Ngơ ngẩn
bao chàng trai Kẻ Chợ.
Cơn say
quá dài thành một cơn mê...
9. Em
ơi! Hà Nội - phố
Ta còn
em tiếng hàng ngày.
Reo vang
đường phố.
Lanh
canh! Lanh canh!
Tia hồ
quang chớp xanh.
Toa xe
điện lên đèn.
Người
soát vé áo bành tô sờn rách...
Lanh
canh! Lanh canh!
- Ai
xuống Bờ Hồ!
Ai đi
Mơ! Ai lên Bưởi!
Lanh
canh! Lanh canh!
Một đời
cơ nhỡ.
Trăm
ngày ngược xuôi
Đầm đìa
nước mắt.
Aó vã mồ
hôi.
Bơ gạo
mớ rau...
Mẹ về
buổi chợ
Lanh
canh! Lanh canh!
Lá bánh,
củ khoai.
Đàn con
trên bến đợi.
Cuối
ngày...
10. Em
ơi! Hà Nội - phố!
Ta còn
em ráng đỏ chiều hôm.
Đôi chim
khuyên gọi nhau trong bụi cỏ.
Đôi guốc
bỏ quên bên ghế đá
Gã đầu
trần thơ thẩn đường mưa....
Ta còn
em Cổ Ngư, tên thật cũ,
Nắng
chiều phai
Là đà,
cành phượng vĩ,
Bông hoa
muộn in hình ngọn lửa...
Chiếc lá
rụng.
Khởi đầu
ngọn gió.
Lao xao
sóng biếc Tây Hồ.
Hoàng
hôn xa đến tự bao giờ?
Những
bước chân tìm nhau
Vội vội.
Cuộc
tình hờ bỗng chốc nghiêm trang...
11. Ta
còn em ngọn gió Nghi Tàm
Thoáng
mùi sen nở muộn.
Nhớ Nhật
Tân.
Mùa hoa
năm ấy.
Cánh đào
phai...
Người
dẫu ra đi vạn dặm dài.
Gió ngọn
vẫn vương hương phố cũ...
12. Em
ơi! Hà Nội - phố...
Ta còn
em cơn mưa rào qua nhanh
Sũng ướt
bậc thềm.
Chiếc lá
bàng đầu tiên nhuộm đỏ.
Cô gái
băng qua đường bỗng hồng đôi má.
Một chút
xanh hơn
Trời Hà
Nội.
Hôm
qua...
Ta còn
em cô hàng hoa
Gánh mùa
thu qua cổng chợ.
Những
chùm hoa tím
Ngát
Mùa
thu...
13. Em
ơi! Hà Nội - phố...
Ta còn
em con đê lộng gió.
Dòng
sông chảy mang hình phố.
Cô gái
dựa lưng bên gốc me già.
Ngọn đèn
đường lặng thinh
Soi bờ
đá...
Ta còn
em mùa nước đổ
Sông
Hồng mất tăm bãi Giữa,
Bè xuôi,
không ghé bến
Con tàu
nhổ neo về biển.
Hồi còi
vọng
Như một
tiếng than dài
- “Mùa
này trăng vỡ trên sông”
Ta còn
em hàng cây khô,
Buồn như
dãy phố.
Người bỏ
xứ
Quay
nhìn lần cuối.
Hạt
sương tan,
Nhoè
nhoè đuôi mắt.
“Người
đi! Ừ nhỉ! Người đi thực!”...
Lữ khách
khẽ ngâm câu Tống biệt
Đành
đoạn một lần dứt áo xanh...
14. Em
ơi! Hà Nội - phố...
Ta còn
em một Hàng Đào.
Không
bán đào.
Một Hàng
Bạc.
Không
còn thợ bạc.
Đường
Trường Thi
Không
chõng, không lều.
Không
ông Nghè bái tổ vinh qui...
Ngày đi,
Một nỗi
mang tên nhớ.
Ngày về
phố cũ bỗng quên tên.
Quên bậc
đá,
Quên mái
hiên.
Quên cây
táo trồng ngay trước cửa.
Thưở ấu
thơ thoả thích leo trèo...
Ngày về,
Ra rả
tiếng ve,
Võng
trưa hè kẽo kẹt,
- “À ơi!
tùng tùng trống đánh ngũ liên
Bước
chân xuống thuyền
Nước mắt
như mưa...”
Bài tập
đọc
Quốc văn
giáo khoa thư
Bà ru
cháu ngủ...
Người về
sững sờ bên cánh cửa,
Tiếng ru
hời!
Gọi lại
mảnh đời quên...
15.
RIÊNG VỀ MỘT CHUYẾN ĐI
Sân ga
Hàng Cỏ.
Tuổi
mười tám trong hàng quân,
Năm khởi
chiến.
Thề ra
đi
Không
trở về khi giặc chưa yên!
Cô gái
Hà Nội trong đám đông đưa tiễn
Gửi
chàng trai một bó hoa,
Và một
nụ hôn.
Đoàn tàu
chở đoàn quân về phía Nam
Vào trận
đánh
Chở theo
dãy phố,
Chở
những con đường,
Chở
nguyên Hà Nội nhớ,
Những bó
hoa và cả vết môi hôn...
Khi khai
trận
Anh lính
trẻ bỗng bàng hoàng,
Thật bất
ngờ khi súng nổ.
Và bỡ
ngỡ,
Như đầu
đời vừa nhận nụ hôn...
16. Em
ơi! Hà Nội - phố.
Ta còn
em chiếc xe hoa
Qua hàng
liễu rủ
Cánh tay
trần trên gác cao
Mở cửa.
Mùa xuân
trong khung
Đường
phố dài
Chi chít
chồi sinh
Màu ước
vọng in hình xanh nõn lá
Giò
phong lan.
Điệp
vàng rực rỡ.
Những
gót son dập dìu đại lộ
Bờ môi
ai đậm đỏ bích đào?
Ta còn
em tiếng trống tan trường.
Màu
thanh thiên lẫn trong liễu rủ
Đêm hoa
đăng tà áo nhung huyết dụ.
Đất
nghìn năm còn mãi dáng kiêu sa.
Phường
cũ lưu danh người đẹp lụa.
Bậc thềm
nào in dấu hài hoa?
17. Em
ơi! Hà Nội - phố
Ta còn
em đường lượn mái cong
Ngôi
chùa cổ.
Năm
tháng buồn xô lệch ngói âm dương.
Ai còn
ngồi bên gốc đại già?
Chợt
quên vườn hồng đã ra hoa.
Chợt
quên bên đường ai đứng đợi...
Cuộc đời
có lẽ nào.
Là một
thoáng bâng quơ!
Ta còn
em một cuộc tình
Như một
bài thơ.
Mỗi nỗi
đau gặm mòn thêm phận số.
Nhật ký
sang trang ghi thêm nỗi nhớ...
18. Em
ơi! Hà Nội - phố
Ta còn
em lô xô màu ngói cũ.
Hiu
quạnh
Một ngôi
nhà
Oa oa
tiếng khóc.
Ngày con
ra đời.
Cơn bão
rớt bẻ gãy cành đa.
Con vừa
lớn...
Chinh
chiến gần kề trước cửa.
Ta còn
em con đường đá
Lát bao
niên kỷ?
Cây si
kia trồng tự năm nào?
Ngày đi,
Qua đò
Dâu
Nhìn về
bến vắng,
Ruột
đau,
Xót mẹ
còng lưng gánh buổi chiều!
19. Em
ơi! Hà Nội – phố
Ta còn
em đống kim ngân
Đổ đầy
Hàng Mã
Lâu đài,
dinh thự
Ngựa,
xe, võng, lọng
Gấm,
vóc, lụa, là.
Những
hình nhân hầu gái
Đẹp như
hoa.
Ta còn
em đống than tro.
Một ngày
gió nổi,
Mớ giấy
tiền,
Phù du
của nả.
Hai cõi
âm dương,
Mịt mù
bụi phố!
20.
RIÊNG VỀ MỘT THÁNG CHẠP
Tháng
Chạp!
Những
tàng cây óng ả sợi tơ hồng.
Tháp
chạp thủ thỉ lời hò hẹn.
- “Qua
đợt gió cuối mùa...
Ngày mai
ta đến với mùa xuân”
Đôi tân
hôn chưa kịp nằm chiếu hoa.
Đã có
tên trong vòng hoa tưởng niệm...
Một
tháng Chạp trắng khăn sô,
Khói
hương dài theo phố.
Một
tháng Chạp
Thâu
đêm.
Mẹ
Thức.
Hoá
vàng...
Tháng
Chạp con đường ngẩn ngơ,
Dãy phố
thành toạ dộ.
Khu
trắng không người ở,
Dòng chữ
phấn ghi trên cánh cửa,
Lời thề
của người bỏ phố:
Còn một
đống gạch, còn trở về nhà cũ!
Sập gụ,
tủ chè, sách xưa và bình cổ
thí thân
cho mất cho còn!
Một
tháng chạp,
Trên nóc
cao, còi hụ,
Cái chết
đến tự phương nào?
Cách thủ
đô bao nhiêu cây số?
Giọng Hà
Nội thật ngọt ngào,
Cô gái
loan truyền tin bão lửa:
“Hỡi
đồng bào! Hỡi đồng bào...”
Một
tháng Chạp,
Cây bàng
mồ côi mùa đông,
Nóc phố
mồ côi, mùa đông,
Mảnh
trăng mồ côi, mùa đông.
Thang
Chạp năm ấy in hình bao mộ phố!
21. Em
ơi! Hà Nội - phố...
Ta còn
em mảnh đại bác
Ghim
trên thành cổ
Một
thịnh, một suy.
Thời
thế.
Lẽ hưng
vong.
Người
qua đó hững hờ bài học sử...
Ta còn
em dãy bia đá.
Danh
hình hội tụ
Rêu
phong gìn giữ nét tài hoa...
Ly rượu
đầy xin rót cúng cha.
Nghìn
lạy cúi đầu thương đất Tổ.
Bến nước
nào đã neo thuyền ngự
Đám mây
nào in bóng rồng bay?...
Ta còn
em những giấc mơ lộng lẫy xiêm y.
Nhã nhạc
nhịp nhàng,
Vóc dáng
cung phi.
Những
hào kiệt, những anh hùng,
Vương
triều nào cũng có,
Và kẻ
cuồng si gọi tên thi sĩ!
Thắp nén
hương nhớ người tri kỷ...
22. Em
ơi! Hà Nội - phố!
Ta còn
em năm cửa ô.
Năm cửa
gió
Cơn bão
những mùa nào qua đó?
Ba mươi
sáu phố
Bao
nhiêu mảnh vỡ?
Ta còn
em một màu xanh thời gian.
Màu xám
hư vô.
Chợt
nhoè.
Chợt
hiện.
Chợt
lung linh ngọn nến.
Chợt
mong manh,
Một
dáng, một hình.
Nhợt
nhạt vàng son.
Đậm đầy
cay đắng.
Người
nghệ sĩ lang thang hoài trên phố,
Bỗng
thấy mình không nhớ nổi con đường,
Một mình
giữa bóng chiều sa,
Tha
hương ngay trước cổng nhà mẹ cha...
Bầu trời
này như của riêng ta!
Nỗi buồn
vô cớ luôn rất lạ...
23. Em
ơi! Hà Nội - phố!
Ta còn
em cánh nhạn chao nghiêng,
Chiều
cuối.
Những
giọt sương nhoà bóng điện,
Mặt nước
Hồ Gươm bỗng nhiên trở lạnh,
Thap Rùa
ngả bóng,
Lung
linh...
Người ra
đi mang theo buốt giá,
Áo
choàng không ấm thân gầy
Cầm bằng
theo cánh chim bay...
Người đi
tìm khoảng cách để quên,
Nào biết
phương xa,
Mài mòn
đôi mắt nhớ?
24. Em
ơi! Hà Nội - phố
Ta còn
em mùi hoàng lan.
Ta còn
em mùi hoa sữa,
Tiếng
giày ai gõ nhịp đường khuya.
Cọt kẹt
bước chân quen,
Thang
gác thời gian
Mòn thân
gỗ,
Ngôi sao
lẻ lạc vào căn xép nhỏ...!
Hà Nội,
tháng Chạp 1972
Bài thơ
này được sáng tác từ năm 1972 nhưng trong một thời gian dài không được in trong
bất kỳ tập thơ nào. Mặc dù vậy, bài thơ được biết đến nhiều qua ca khúc Em ơi,
Hà Nội phố do nhạc sĩ Phú Quang phổ nhạc, và lên sóng phát thanh vào năm 1987
qua giọng ca Lệ Thu. Do không được in trong các tuyển tập nên bài thơ có nhiều
dị bản được lưu truyền. Năm 2008, nguyên tác bài thơ mới in trong tập Phan Vũ -
thơ (NXB Văn học). Bản chép ở đây đã được tác giả xác nhận là bản sửa đổi cuối
cùng.
Đôi lời về bài thơ “Hà Nội - Phố”
1. Bài
thơ của Phan Vũ viết vào tháng Chạp năm 1972, khi cuộc chiến tranh Mỹ-Việt đang
trong giai đoạn cuối, khi sự khốc liệt và chịu đựng trên khắp xứ sở như đã đến
mức tột cùng. Huỷ diệt có thể dẫn đến sớm kết thúc cuộc chiến. Bài học về hai
thành phố Nhật bản vẫn còn. Có lẽ trong quyết định rải thảm Hà Nội bằng pháo
đài bay B52 có mối liên hệ này.
Hà Nội -
thành phố nhỏ, nghèo, lặng lẽ, ít màu sắc rực rỡ. Cái sắc màu chính khi đó là
màu xanh xám. Màu xanh của rêu tường, màu xanh của áo phòng không.
Viết gửi
những người đi xa khi thành phố quê hương đang bị tàn phá khốc liệt, bài thơ
của Phan Vũ không có tiếng bom rơi, không có nhà đổ, không có người chết. Chỉ
có lời bình thản của những ngày bình an. Giữa sự sống và cái chết, bình thản là
một chọn lựa.
2. Tuy
phân ra nhiều chương, nhưng bài thơ như không có sự khác biệt giữa các chương.
Tất cả là cảm xúc của tác giả về phố và người Hà Nội. Ba chữ “Ta còn em” được
lặp nhiều lần, mở đầu cho nhiều khổ thơ. Đại từ “em” phải chăng có thể hiểu là
phố Hà Nội, là người con gái nào đó ẩn hiện suốt bài thơ? Tác giả, người ở lại
trong thành phố bom rơi, như đã hoá thân. Ta còn em... vì không muốn mất và
không mất.
Bài thơ
nhiều hình ảnh, từng chữ, từng câu được chắt lọc kỹ lưỡng. Nhưng có lẽ điều làm
bài thơ thật hay là những câu chữ chắt lọc rất đẹp ấy được viết thật giản dị.
Giản dị như nói, như những lời người thân nhắn gửi. Và vì thế mà gửi gắm được
tới người đọc, tới người đi xa.
3. Thơ
có nhạc và nhạc có thơ. Hay vì bản nhạc đã thấm vào lòng mà đọc bài thơ luôn
thấy ngân nga tiếng hát. Hay vì bài thơ ngọt ngào mà khi đọc lòng thường cất
tiếng hát theo.
4. Hà
Nội - phố có nhiều câu chữ, nhiều hình ảnh “đắt”, gợi cảm xúc, gợi nhớ về những
gì thật riêng của thành phố, những gì thật riêng của mỗi người. Đó là những lời
tần ngần về “ngôi sao lẻ”, “chiếc lá lạc”, “mối tình hờ”, “giàn thiên lý chết
khô”, “giọt sương nhoà nhoà bóng điện”, tóc “xoã xoã bờ vai”...
Một chút
nao nao, một chút bâng khuâng, một chút lung linh.
Về những
căn nhà cũ của ba mươi sáu phố phường. Ở Hà Nội, chỉ những nhà đã xây cất từ
thời Pháp mới có thang gác bằng gỗ, cũ lắm rồi
Thang
gác cọt kẹt thời gian
Thân
gỗ...
Về Hồ
Tây mênh mông mà đứng đâu cũng thấy chiều tan trên mặt nước
Nắng
chiều phai trên sóng Tây Hồ.
Những
bước chân tìm nhau
Rất vội
Về những
mái chùa xưa xiêu xiêu cùng năm tháng
Tháng
năm buồn lệch xô ngói âm dương
Ai đó
ngồi bên gốc đại
Về tiếng
chuông chiều nhà thờ quen thuộc
Chiều
tan lễ,
Chuông
nguyện còn mãi ngân nga...
Về một
cuộc sống còn nhiều vất vả, một thuở xa xưa đã hào hoa
Toa xe
điện cuối ngày,
Áo bành
tô cũ nát
Lanh
canh! lanh canh!
Về say
đắm quên cả đất trời
Người
nghệ sĩ lang thang hè phố
Bơ vơ
Không
nhớ nổi con đường.
Ngay
trước cổng nhà mẹ cha
Và khắc
khoải của sự sáng tạo vốn không có bến bờ
Những
câu thơ, những bức tranh
Đời đời
Lỡ dở...
5. Bài
thơ thấp thoáng nét kiêu sa của người con gái
Rì rào
cơn lốc nhỏ
Gót chân
ai qua mùa lá đổ?
để rồi
mọi gã trai Hà Nội si tình
Lặng lẽ
theo em về phố...
Nhưng
nhiều hơn vẫn là những con người của cuộc sống hàng ngày bình dị, là “bà quán”
“mê câu chuyện nàng Kiều”, là “cô nàng” mắt “lúng liếng, đong đưa”, là “những
chàng trai say suốt mùa”...
6. Hà
Nội - phố có nhiều câu thơ lạ và đẹp. Lạ nhưng không cố tình làm lạ, và vì thế
mà đẹp hơn.
Khuôn
mặt chưa quen
Bỗng xôn
xao nỗi khổ!
Người ta
thường chỉ nói “xôn xao nỗi nhớ”. Nhưng nhớ đã thành khổ là nhớ lắm. Thấy khổ
vì người lạ thì chắc đã thầm mong nhiều. Khổ nhưng mong nên mới xôn xao.
Ta còn
em tiếng trống tan trường
Áo thanh
thiên điệp màu liễu rủ.
Đôi guốc
cao mài mòn đại lộ
Guốc gỗ
mài mòn được đại lộ bao giờ? Thuở ấy con gái Hà Nội hay đi guốc. Đôi guốc được
tác giả hai lần nói đến trong bài thơ
Đôi guốc
bỏ quên bên ghế đá
Bỏ quên
guốc bên ghế đá thì phải say sưa lắm, cũng say như “áo qua cầu gió bay”.
Ta còn
em cô hàng hoa
Gánh mùa
thu
Qua cổng
chợ
Hà Nội
có nhiều làng trồng hoa, Nhật Tân, Nghi Tàm, Quảng Bá, Ngọc Hà... những làng
quanh Hồ Tây. Đàn bà, con gái nhà trồng hoa cũng thường là người gánh hoa vào
phố bán. Gánh hàng hoa Hà Nội đã đi vào văn học mấy chục năm trước. Gánh gồng
là việc nặng, nào có thơ gì. Nhưng “gánh mùa thu” vào phố thì thật là đẹp, thật
trân trọng và biết ơn.
Thơ ca
hay nói đến Hà Nội với hoa lan, hoa sữa. Cây bàng lại thường đem cho tôi thật
nhiều nỗi nhớ về tuổi thơ ở Hà Nội. Lũ trẻ con chúng tôi thường đi chọc hay ném
những quả bàng chín vàng ăn ngọt lừ. Rồi hột bàng phơi khô đập lấy nhân ăn béo
ngậy. Cây lá xứ mình xanh quanh năm, ít cây như cây bàng lá chuyển màu từ xanh
sang đỏ, rồi rụng rồi chỉ còn những cành trơ trụi khẳng khiu run run trong gió
bấc (mà tác giả bài hát Hà Nội - phố đã gọi là “cây bàng mồ côi mùa đông”).
Ta còn
em chiếc lá bàng đầu tiên
Nhuộm đỏ
Đấy là
khi mùa đông đến. Rồi mùa Đông đi qua mùa Xuân tới, khi trời Hà Nội hơi mưa
phùn, hơi se se lạnh, cây cối trổ lộc, sẽ thật ấm lòng nhìn thấy cành cành xanh
nõn lá non
Chi chít
chồi sinh
Màu ước
vọng in hình
Và mùa
xuân bỗng xôn xao khi qua đường chợt thoáng thấy tay trần con gái trong cửa sổ
Ta còn
em cánh tay trần
Mở cửa
Mùa xuân
trong khung
7. “Từ
thuở mang gươm đi mở cõi
Trời Nam
thương nhớ đất Thăng Long”...
Tháng
chạp năm 1972, sau hai năm đầu đại học ngành toán tôi đã trong quân đội và xa
Hà Nội. Đêm đêm trong căn hầm bên bờ Thạch Hãn chúng tôi quây quanh chiếc đài
bán dẫn nhỏ ngóng chờ giọng nói thân quen, “Đây là tiếng nói Việt Nam, phát
thanh từ Hà Nội, thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà”. Biết Hà Nội bị B52 đe
doạ. Rồi những ngày bỗng không bắt được tín hiệu gì, mở máy chỉ thấy u u. Nhìn
về trời đêm phương Bắc xa xăm mà lòng thắt lại...
Hà Nội
bé nhỏ đã qua gần một thế kỷ của những xung đột và chinh chiến, của những tàn
phá và xây dựng, của những điều làm Hà Nội “đẹp và chưa đẹp”. Trong những ngày
khốc liệt ấy, cái “ta còn” trong bài thơ của Phan Vũ là tình yêu bình dị của
cuộc sống Hà Nội. Mãi mãi vẫn còn!
Hà Nội -
phố, Em ơi!
Tháng
12, 1996
Tùng
Nguyên
Lộ tòng
kim dạ bạch,
Nguyệt
thị cố hương minh.